Miednoje

Data otwar­cia: 21 wrze­śnia 2000

Pol­ski Cmen­tarz Wojen­ny w Mied­no­je poło­żo­ny jest oko­ło 30 km od Twe­ru, w pobli­żu dro­gi do Peters­bur­ga, w miej­scu gdzie w 1991 roku odna­le­zio­no zbio­ro­we mogi­ły Pola­ków zamor­do­wa­nych wio­sną 1940 roku w Kali­ni­nie (Twer), na mocy decy­zji Biu­ra Poli­tycz­ne­go KC WKP(b) 5 mar­ca 1940 roku.

Na obsza­rze o łącz­nej powierzch­ni 1,7 ha zlo­ka­li­zo­wa­no 25 zbio­ro­wych mogił, w któ­rych spo­czy­wa­ją szcząt­ki ponad 6300 jeń­ców obo­zu spe­cjal­ne­go NKWD w Ostasz­ko­wie. Obóz w Ostasz­ko­wie był naj­więk­szym obo­zem spe­cjal­nym, pod­le­głym Zarzą­do­wi ds. Jeń­ców Wojen­nych NKWD. Funk­cjo­no­wał na wysep­ce Stołb­nyj jezio­ra Seli­ger, w zabu­do­wa­niach poklasz­tor­nych mona­ste­ru Niło­wa Pustyń w odle­gło­ści 11 km od miej­sco­wo­ści Ostasz­ków, na pół­noc­ny zachód od Kali­ni­na (Twer), przy linii kole­jo­wej: Wiel­kie Łuki – Boło­go­je (ok. 300 km od Moskwy).

W 1991 roku w ramach pro­wa­dzo­ne­go przez Naczel­ną Pro­ku­ra­tu­rę Woj­sko­wą Związ­ku Sowiec­kie­go śledz­twa w spra­wie usta­le­nia losu pol­skich jeń­ców, któ­rzy w latach 1939–1940 tra­fi­li do sowiec­kiej nie­wo­li i byli prze­trzy­my­wa­ni w trzech obo­zach spe­cjal­nych w Koziel­sku, Sta­ro­biel­sku i Ostasz­ko­wie, na wska­za­nym tere­nie prze­pro­wa­dzo­no czyn­no­ści eks­hu­ma­cyj­ne. Pro­wa­dzo­ne w bar­dzo ogra­ni­czo­nym zakre­sie pra­ce dopro­wa­dzi­ły do odna­le­zie­nia zbio­ro­wych mogił ze szcząt­ka­mi zamor­do­wa­nych jeń­ców. Jed­nak dopie­ro prze­pro­wa­dzo­ne w latach 1994–1995 przez spe­cja­li­stów Rady OPWiM bada­nia pomia­ro­we, son­da­że i pra­ce eks­hu­ma­cyj­ne pozwo­li­ły na odkry­cie i pre­cy­zyj­ne zlo­ka­li­zo­wa­nie znaj­du­ją­cych się na wydzie­lo­nym tere­nie maso­wych mogił. Pra­ce eks­hu­ma­cyj­ne przy­nio­sły też wie­le cen­ne­go mate­ria­łu dowo­do­we­go w posta­ci przed­mio­tów oso­bi­stych odna­le­zio­nych przy zamor­do­wa­nych poli­cjan­tach, w tym doku­men­tów i zapi­sków świad­czą­cych o ostat­nich chwi­lach życia ofiar zbrod­ni. Wszyst­kie te przed­mio­ty po kon­ser­wa­cji wzbo­ga­ci­ły eks­po­zy­cję Muzeum Katyń­skie­go w War­sza­wie.

Prze­ło­mo­wym dla budo­wy Pol­skie­go Cmen­ta­rza Wojen­ne­go w Mied­no­je był rok 1995. Wów­czas to, w ramach uzgod­nień pol­sko-rosyj­skich, 25 mar­ca w Smo­leń­sku pod­pi­sa­no doku­ment o budo­wie Pol­skich Cmen­ta­rzy Wojen­nych w Katy­niu i Mied­no­je. Ele­men­tem tegoż poro­zu­mie­nia była opra­co­wa­na przez pol­skich geo­de­tów mapa frag­men­tu lasu w Mied­no­je, z wyry­so­wa­ny­mi gra­ni­ca­mi przy­szłe­go pol­skie­go cmen­ta­rza wojen­ne­go. W kil­ka mie­się­cy póź­niej, 11 czerw­ca 1995, został uro­czy­ście wmu­ro­wa­ny akt erek­cyj­ny i poświę­co­ny przez Ojca Świę­te­go Jana Paw­ła II kamień węgiel­ny pod budo­wę cmen­ta­rza.

Wyni­ki prac son­da­żo­wo-eks­hu­ma­cyj­nych posłu­ży­ły do opra­co­wa­nia obszer­nej doku­men­ta­cji spe­cja­li­stycz­nej, na pod­sta­wie któ­rej Rada OPWiM roz­pi­sa­ła otwar­ty kon­kurs o zasię­gu mię­dzy­na­ro­do­wym na pro­jekt zago­spo­da­ro­wa­nia prze­strzen­ne­go tere­nu przy­szłe­go cmen­ta­rza. Jury kon­kur­su, w skład któ­re­go weszli m.in. przed­sta­wi­cie­le Fede­ra­cji Rodzin Katyń­skich i Sto­wa­rzy­sze­nia „Rodzi­na Poli­cyj­na 1939 roku”, w paź­dzier­ni­ku 1996 roku wybra­ło pro­jekt kon­cep­cyj­ny autor­stwa arty­stów rzeź­bia­rzy: Zdzi­sła­wa Pid­ka i Andrze­ja Soły­gi.

Reali­za­cja kon­cep­cji auto­rów sta­ła się moż­li­wa po opra­co­wa­niu obszer­nej spe­cja­li­stycz­nej doku­men­ta­cji pro­jek­to­wej (uwzględ­nia­ją­cej m.in. ocze­ki­wa­nia rodzin ofiar zbrod­ni, spe­cy­fi­kę tere­nu i miej­sco­we uwa­run­ko­wa­nia), a przede wszyst­kim – po nego­cja­cjach i uzgod­nie­niach z kom­pe­tent­ny­mi wła­dza­mi rosyj­ski­mi w Moskwie i Twe­rze. W wyni­ku nie­mal dwu­let­nich sta­rań Rada OPWiM jako inwe­stor prac, repre­zen­tu­ją­cy Rząd RP, otrzy­ma­ła od władz rosyj­skich zatwier­dzo­ną doku­men­ta­cję pro­jek­to­wą, pra­wo do dys­po­no­wa­nia tere­nem oraz pozwo­le­nie na budo­wę cmen­ta­rza. Budo­wę roz­po­czę­to wio­sną 1999 roku. Pra­ce trwa­ły oko­ło 12 mie­się­cy, a wyko­ny­wa­ły je pol­skie fir­my: Budi­mex S.A. i Meta­lo­dlew S.A z Kra­ko­wa. Na miej­scu wyko­ny­wa­no pra­ce ziem­ne, budow­la­ne i mon­ta­żo­we, nato­miast część z nich, tj. odle­wy ele­men­tów rzeź­biar­skich (krzy­że, tabli­ce inskryp­cyj­ne itp.) w Kra­ko­wie.

Cmen­tarz wybu­do­wa­no sta­ra­niem i ze środ­ków budże­to­wych Rady OPWiM. W dniu 28 sierp­nia 2000 roku prze­ka­za­ny został Dyrek­cji Kom­plek­su Upa­mięt­nia­ją­ce­go Mied­no­je, któ­ra na co dzień będzie admi­ni­stro­wa­ła obiek­tem i spra­wo­wa­ła opie­kę nad po1skim cmen­ta­rzem. Uro­czy­ste otwar­cie i poświę­ce­nie Pol­skie­go Cmen­ta­rza Wojen­ne­go w Mied­no­je nastą­pi­ło 2 wrze­śnia 2000.